تاریخچه اسناد و آرشیو در جهان و ایران - دانلود رایگان
دانلود رایگان
دانلود رایگان تاریخچه اسناد و آرشیو در جهان و ایرانمقدمه:
پروفسور هانس روبرت رويمر(1) در نخستين سفر خود به ايران (1953)، براى اولين بار توجه مرا به اهميت اسناد چاپ نشده از مدارك ديوانى براى پيشرفت تحقيقات تاريخى جلب كرد. او كه خود نشركننده مجموعهاى از سواد منشئات تاريخى تصنيف عبدالله مرواريد و موسوم به شرفنامه است(2) مىگفت نوشتن تاريخ دقيق ايران كه حاوى مطالب اساسى در زمينههاى اجتماعى و در برگيرنده كليه وقايع باشد امكانپذير نخواهد بود مگر آنكه به جمعآورى اسناد ناشناخته و دور مانده بپردازيم و به نشر علمى و انتقادى آنها مبادرت كنيم.
مدتى دراز نكشيد كه او خطابه قابل توجهى در همين موضوع در كنگره شرق شناسان ايراد كرد و من توفيق يافتم ترجمه گونهاى از آن مقاله را به روايت دكتر هربرت هورست(3) و به تحرير فارسى خود منتشر كنم.(4) ضمناً در حواشى آن مقاله اطلاعاتى را كه در آن سالها از وضع بعضى از مجموعههاى اسناد در ايران به دست آورده بودم درج كردم. آن مقاله به طور نسبى در ميان بعضى از فضلاى ايران مورد توجه قرار گرفت. از آن وقت به بعد، تجسس دامنه دارو بيشترى را در زمينه گردآورى اسناد آغاز كردم. هرچه پيشتر مىآمدم بيشتر بر اهميت و وسعت دامنه اسناد چاپ نشده ايران وقوف مىيافتم و به اين اعتقاد رسيدم كه او رسيده بود. گواه روشن همين چند جلد كتابى است كه در تاريخ ايران نوشته شده است و اكثراً نقل و جمعى است از چند كتاب شناخته.
پس نشر ترجمه مقاله پروفسور رويمر به زبان فارسى آغاز مباركى بود در جمعآورى و نشر علمى اسناد ايرانى. اينك كه مجموعهاى از طرف ارادتمندانش به نام او چاپ مىشود بىمناسبت نيست وضع موجود اسناد در ايران براى محققان تاريخ گفته شود.(5)
در قرون پيش مجموعههاى مستقلى كه از اسناد تاريخى و شرعى و عرفى تهيه و كتابت مىشد (حتى آن اسنادى كه در مجموعههاى مختلف و جنگهاى خطى(6) استنساخ مىگرديد) معمولاً و بيشتر به واسطه فوائد ادبى آنها به مانند رسائل رشيدالدين وطواط و قائم مقام و نظاير آنها و به منظور ارائه نمونههاى خوب از فن نويسندگى و اصول ترسل بود و بدين جهات بود كه مورد علاقه اهل نظر و ادب و مخصوصاً مترسلان و منشيان و اديبان قرار مىگرفت. آن مجموعهها در آن روزگاران، نمونههائى شايسته و برازنده براى تعليم آداب فن ترسل و دبيرى بود، در حالى كه امروزه آن مجموعهها از نظر احتواء بر اسناد تاريخى و ديوانى مورداستفاده خواهد بود. از ميان مجموعههاى مستقل قديم «عتبة الكتبة» تأليف مؤيدالدوله على جوينى ( تهران، 1329)، «التوسل الى الترسل» تأليف بهاءالدين محمد بغدادى (تهران 1315)، «رياض الانشاء» تأليف عمادالدين محمودگاوان (حيدر آباد دكن، 1948)، «مكاتبات رشيدى يا سوانح الافكار» جمع مولانامحمد ابرقوهى (لاهور،1947) را مىتوان بر شمرد كه هر يك واجد اطلاعات و دقايق خاص مربوط به يك دوره تاريخى يا ايام وسيعترى است و طبعاً مورخ را از تحقيق در آنها گزير و گريزى نيست.(
فهرست مطالب:مقدمه
اسناد دوره قاجار
تأسيس سازمان اسناد
مراكز كنونى نگاه دارى اسناد
1ـ «اطاق اسناد»
2ـ وزارت امور خارجه:
3ـ سازمان اسناد ملى ايران.
4ـ كتابخانه مركزى و مركز اسناد دانشگاه تهران،
5ـ سازمان اوقاف
6ـ كتابخانههاى دوگانه مجلس
7ـ وزارت دارائى.
8ـ در كتابخانههاى ملك (تهران)،
انواع اسناد
تأسيس مراكز تحقيقات و مجلات تاريخى
يادداشت‌ها: