بررسی مفهوم و مباني تئوريك خسارت معنوي - دانلود رایگان
دانلود رایگان
دانلود رایگان بررسی مفهوم و مباني تئوريك خسارت معنويمقدمه:
از نظر اسلام، انسان، برترين موجود عالم است كه خداوند از روح خود در او دميده و فرشتگان را امر كرد تا بر او سجده كنند و او را به عنوان خليفه‌ي خود در زمين برگزيد اگر چنانچه آدمي حرمت خود را حفظ كند و حركت تكاملي را به درستي طي كند به جايي مي‌رسد كه از ملائك هم بالاتر مي‌رود و به موقعيتي مي‌رسد كه در خيال نمي‌گنجد.
«رسدآدمي به جايي كه به جز خدا نبيند بنگر كه تا چه حد است مقام آدميت»
انسان با چنين موقعيت و جايگاه ممتازي هم سلامت و تماميت جسماني و اموال و متعلقات او مورد تأكيد است و بايد از هر گونه تعرض مصون بماند و هم حفظ حرمت و شخصيت او از جنبه‌هاي گوناگون در اسلام مورد احترام بوده و بر صيانت آن تاكيد شده است، و بر خسارتهاي وارده بر آن عنايت بيشتري دارد. زيرا پيامبر عظيم الشأن اسلام هدف از بعثت خود را كامل نمودن فضايل اخلاقي عنوان مي‌كند كه يكي از وجوه فضايل اخلاقي رعايت حقوق معنوي افراد است.
پس خسارت منحصر به ضرر مادي نبوده ،بلكه خسارت معنوي ناشي از جرم، به مهمترين بعد از ابعاد وجود شخصيت انسان كه همان بعد معنوي و روحاني باشد ايراد لطمه نموده و آن را متضرّر مي‌نمايد كه غالباً زيان‌هاي مادي قابل جبران و طريق جبران آن نيز مشخص است و در بسياري موارد اعاده وضع به حالت سابق آن به نحو كامل وجود دارد ، اما به دليل دشواري اندازه‌گيري زيان معنوي و تقويم آن به پول و گاهي عدم امكان اين اندازه‌گيري و سنجش آن با پول ، و يا مرسوم نبودن چنين ارزيابي در نظام‌هاي مختلف حقوقي، در خصوص امكان جبران آن ،وحدت نظر وجود ندارد، اگر چه در اكثر كشورها، اين نوع خسارت، نيز مشمول قاعده‌ي جبران خسارت دانسته شده است. و از اين حيث تفاوتي با خسارتهاي مالي ندارد. ولي در برخي كشورها به طور صريح غير قابل جبران اعلام گرديده ، يا حداقل در امكان جبران آن ترديد شده است. در نظام حقوقي ما نيز، نسبت به امكان جبران اين گونه خسارتها و حدود و ثغور آن ابهام جدي وجود دارد و درپاره‌اي از اظهار نظرها كه از سوي مراجع قانوني چون شوراي نگهبان و شوراي عالي قضايي سابق مبني بر عدم امكان جبران اين خسارت به طريق مادي و مغايرت آن با موازين شرعي شده است ، اين ترديد را بوجود آورده كه امكان مطالبه‌ي خسارت معنوي وجود ندارد . هر چند شريعت مقدس اسلام براساس اصول و قواعد كلي از جمله قاعده‌ي «لاضرر و لاضرار في الاسلام» و قاعده نفي عسر و حرج ، ايراد هر گونه ضرر وخسارت را به اشخاص چه ضررهاي مادي و چه ضررهاي معنوي به طور كلي ممنوع نموده است . بر همين اساس چگونه ممكن است به جبران خسارتهاي مادي تاكيد داشته باشد، اما توجهي به خسارت معنوي و لزوم جبران آن نداشته باشد؟
فهرست مطالب:
مقدمه
بخش اول: كليات
فصل اول : مفهوم و مباني تئوريك خسارت معنوي
مبحث اول : معاني و ملاك‌ها و ريشه‌هاي تاريخي مفهوم خسارت معنوي
1-1-1- معني لغوي خسارت
1-1-2- معني اصطلاحي خسارت
1-1-3- انواع تقسيمات خسارت و معيار آن
الف- خسارت ناشي از نقض قرارداد
ب- خسارت ناشي از تقصير غير قراردادي يا عمل نامشروع
ج- خسارت ناشي ازارتكاب جرم
1-1-4- ملاك تشخيص خسارت مادي از معنوي
1-1-5- تعريف خسارت معنوي
1-1-6- تقسيمات خسارت معنوي
1-1-7- پيشينه تاريخي مفهوم خسارت معنوي در اسلام و قوانين كهن
1-1-8- پيشينه تاريخي خسارت معنوي در حقوق ايران
1-1-9- نگاهي تاريخي به خسارت معنوي در فرانسه
مبحث دوم : اركان مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي و شرايط مطالبه آن
1-2-1- وجود ضرر
1-2-2- ارتكاب فعل زيانبار نامشروع
1-2-3- رابطه سببيت بين فعل زيانبار نامشروع و خسارت موجود
1-2-4- دفاع مشروع
1-2-5- اجراي حكم قانون يا مقام صلاحيت‌دار
1-2-6- اجبار
1-2-7- اضطرار
1-2-8- اجراي حق
1-2-9- شرايط ضرر قابل جبران در خسارت معنوي
الف- خسارت بايد قطعي و مسلم باشد
ب- خسارت بايد مستقيم باشد
ج - خسارت بايد جبران نشده باشد
د- خسارت بايد قابل پيش‌بيني باشد
مبحث سوم : مباني مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي
1-3-1- نظريه تقصير
1-3-2- ايرادها به نظريه‌ي تقصير
1-3-3- نظريه خطر
1-3-4- ايرادها به نظريه خطر
1-3-5- نظريه تضمين حق
1-3-6- نظريه مختلط
1-3-7- مباني مسئوليت مدني ناشي از ايراد خسارت معنوي درحقوق موضوعه ايران و فرانسه
1-3-8- فقه و حقوق اسلامي و نظريه تقصير و نظريه خطر
فصل دوم : مسئوليت ناشي از خسارت معنوي در حقوق اسلام و انديشه‌هاي دكترين‌هاي حقوقي فرانسه
مبحث اول : خسارت معنوي در حقوق اسلام
2-1-1- مستندات و مدارك قاعده لاضرر
2-1-2- انطباق عنوان ضرر با خسارت معنوي
2-1-3- انطباق عنوان ضرار با خسارت معنوي
2-1-4- شمول لفظي قاعده لاضرر بر اثبات جواز مطالبه‌ي خسارت معنوي
2-1-5- قاعده نفي عسر و حرج و جبران خسارت معنوي
2-1-6- انطباق عنوان حرج بر خسارت معنوي
2-1-7- قاعده اتلاف و تسبيب
2-1-8- وجوه افتراق و اشتراك، اتلاف و مباشرت و تسبيب
2-1-9- قاعده غرور
2-1-10- بناي عقلا و جبران خسارت معنوي
مبحث دوم : مفهوم و ماهيت ديه و جبران خسارت معنوي
2-2-1-معناي ديه در لغت واصطلاح فقه و حقوق
2-2-2- پيشينه‌ي تاريخي ديه
2-2-3- ماهيت ديه و جبران خسارت معنوي
2-2-4- مطالبه‌ي خسارتهاي معنوي زايد بر ديه
مبحث سوم : تعزير و جبران خسارت معنوي
2-3-1- معناي تعزير در لغت و اصطلاح فقه
2-3-2- مفهوم و ماهيت تعزير و جبران خسارت معنوي
2-3-3- تعزير مالي كيفر خصوصي يا جبران خسارت معنوي
2-3-4- تعزير مالي دردهاي جسماني ناشي از جنايت بر جسم ، لطمه به عرض و خسارت ناشي از سب
مبحث چهارم : قصاص، حد قذف و امكان جبران مالي خسارت معنوي
2-4-1- معناي قصاص در لغت و اصطلاح فقه
2-4-2- مفهوم و ماهيت قصاص و امكان جبران مالي خسارت معنوي
2-4-3- معناي قذف در لغت و اصطلاح فقه
2-4-4- ماهيت حد قذف و احكام قذف
2-4-5- امكان تبديل حد قذف به جبران مالي خسارت معنوي
2-4-6- ايلاء و خسارت معنوي
مبحث پنجم : ديدگاه فقهاي اسلام در جبران مالي خسارت معنوي
2-5-1- نظريه‌ي عدم جواز جبران مالي خسارت معنوي
2-5-2- نظريه مالي
2-5-3- نظريه امكان جبران خسارت مالي
مبحث ششم : خسارت معنوي درانديشه‌هاي حقوق فرانسه
2-6-1- اصول نظريه‌ي امكان جبران مالي خسارت معنوي
2-6-2- اصول نظريه‌ي امكان جبران خسارت معنوي
بخش دوم: جايگاه خسارت معنوي در قوانين موضوعه ايران و فرانسه و مصاديق و روش‌هاي جبران آن
فصل سوم : مطالعه‌ي تطبيقي و مصاديق خاص خسارت معنوي
مبحث اول : جايگاه خسارت معنوي در قوانين موضوعه
3-1-1- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در قانون اساسي
3-1-2- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در مسئوليت مدني
3-1-3- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در حقوق مدني
3-1-4- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در قانون آيين دادرسي كيفري
3-1-5- خسارت معنوي در آئين دادرسي مدني
3-1-6- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در حقوق اداري
3-1-7- مسئوليت ناشي از ايراد خسارت معنوي در قانون مجازات اسلامي
3-1-8- موضع قوانين مطبوعات نسبت به ايراد خسارت معنوي
مبحث دوم : مصاديق خاص خسارت معنوي در مطبوعات
3-2-1- توهين به اشخاص و افترا به وسيله مطبوعات
3-2-2- توهين به مقدسات در مطبوعات
3-2-3- توهين به مقامات رسمي در مطبوعات
3-2-4- خسارت معنوي در رسانه‌ها
3-2-5- سوء استفاده از عنوان صاحب پروانه و نام و علامت روزنامه ديگر
مبحث سوم : مصاديقي از افعال زيانبار خسارت معنوي
3-3-1- تجاوز به حق معنوي پديد آورنده
3-3-2- تجاوز به حق مخترع
3-3-3- سوء‌استفاده از اسم تجارتي
3-3-4- سوء استفاده از طرح و مدل‌هاي صنعتي
3-3-5- رقابت نامشروع يا رقابت مكارانه
3-3-6- خسارت تأخير تأديه
3-3-7- بازداشت قانوني
3-3-8- لطمه به عواطف و احساسات
3-3-9- غصب نام خانوادگي
3-3- 10- سلب آزادي
3-3-11- به هم زدن وصلت
مبحث چهارم: ايراد خسارت معنوي به جمع نامحصور
3-4-1- ايراد خسارت معنوي به سنديكاها
3-4-2-ايراد خسارت معنوي به انجمن‌ها
مبحث پنجم : كودكان و خسارت معنوي
3-5-1- مسئوليت كودكان در فقه و حقوق اسلامي
3-5-2- جبران ضرر و خسارت به عهده ي كيست
الف ) تقصير سرپرست
ب) عدم تقصير سرپرست
فصل چهارم : روش‌هاي جبران خسارت معنوي و افراد مستحق مطالبه‌ي آن
مبحث اول : راههاي جبران انواع خسارت معنوي
4-1-1- نگاه كلي به روش‌هاي جبران خسارت معنوي
4-1-2- انواع جبران خسارت معنوي
4-1-3- اعاده وضعيت سابق يا روش عيني
4-1-4- پرداخت غرامت يا جبران خسارت معنوي از راه دادن معادل
4-1-5- جبران خسارت به روش نمادين و اسمي
4-1-6- پرداخت غرامت كيفري و تنبيهي
مبحث دوم :نحوه‌ي ارزيابي و تعيين ميزان انواع خسارت معنوي
4-2-1- نحوه‌ي ارزيابي خسارت معنوي و تفاوت تألم پذيري افراد
4-2-2- روش تعيين مبلغ جبران خسارت
4-2-3- ملاك زمان ارزيابي
4-2-4- ملاك ارزيابي خسارت در فرض تعدد اسباب
4-2-5- ارزيابي و تقويم خسارت معنوي ناشي از آسيب‌هاي جسمي
4-2-6- روش‌هاي جبران خسارت معنوي در لطمه‌هاي روحي
مبحث سوم : مطالبه‌ي خسارت معنوي
4-3-1- افراد مستحق مطالبه‌ي خسارت معنوي
4-3-2- مطالبه خسارت معنوي وارده به متوفي از ناحيه‌ي وراث وبازماندگان زيان ديده
4-3-3- مطالبه‌ي خسارت معنوي وارده قبل ازفوت متوفي
4-3-4- نظريه‌ي عدم امكان انتقال حق مطالبه‌ي خسارت معنوي به ورثه
4-3-5- نظريه‌ي انتقال حق مطالبه‌ي ورثه درصورت مطالبه زيان ديده قبل از فوت
4-3-6- نظريه‌ي امكان انتقال حق مطالبه به ورثه
4-3-7- دعواي مطالبه‌ي خسارت معنوي ناشي از فوت مجني عليه ازناحيه وراث
4-3-8- مطالبه‌ي خسارت معنوي ناشي از جرح منجر به فوت مجني عليه ازناحيه وراث به عنوان قائم مقام او
4-3-9- قوانين و رويه‌هاي قضايي در زمينه‌ي مطالبه جبران خسارت شخصي
مبحث چهارم : اسباب رفع يا كاهش مسئوليت مدني در خسارت معنوي
4-4-1- اسباب معافيت
4-4-2- قوه قاهره يا حوادث پيش‌بيني نشده
4-4-3- تقصير زيان ديده
4-4-4- رضايت زيان ديده
نتيجه‌گيري و پيشنهاد
5-1- نتيجه‌گيري
5-2- پيشنهادات
1- فهرست منابع
الف- كتب فارسي
ب- پايان نامه‌هاي فارسي
ج - قوانين
د - نشريات فارسي
2 - كتب عربي
3 - منابع لاتين
الف - كتب فرانسه
چكيده انگليسي